33.000 vacatures in IT en 323.000 werkloze Nederlanders. Als je je niet in de materie verdiept, lijkt de oplossing simpel, maar iedere loopbaanbegeleider weet dat de realiteit complexer is. Energieke optimist Betsie Gerrits, hoofd werkgeversdienstverlening UWV WERKbedrijf, heeft een helikopterview over de gehele arbeidsmarkt en kan niet anders dan concluderen dat we in Nederland heel anders naar talent en werk zullen moeten gaan kijken, om het probleem op de arbeidsmarkt op te lossen.
144 vacatures per 100 werkloze Nederlanders. “We hebben nog nooit een arbeidsmarkt meegemaakt zoals nu. De openstaande vacatures in IT moeten concurreren met even schrijnende tekorten aan werknemers in de techniek, bouw, horeca, retail, zorg, kinderopvang, logistiek en het onderwijs. Sectoren zoals de retail en de zorg zijn heel groot. Als je naar de absolute cijfers kijkt, zijn daar de meeste vacatures, maar dat zegt nog niet zo veel. Waar is de nood het hoogst? Dat is waarschijnlijk de vraag waar het meer om gaat.”
De tekorten merkt iedereen inmiddels in het dagelijkse leven. Kappers en restaurants die niet meer alle dagen open zijn, winkels die vroeger sluiten. Reparaties of leveringen waar je langer op moet wachten. “Het stokt aan alle kanten, om maar niet te spreken over de zorg.” Een winkel of restaurant kun je nog noodgedwongen een extra dag sluiten, maar je kunt moeilijk iemand die een hartaanval heeft vragen om de volgende dag terug te komen. Mensen in verpleeghuizen wonen daar, omdat ze iedere dag hulp nodig hebben.
Technologische alternatieven als oplossing
We zullen anders naar talent moeten kijken én beroepen anders in moeten gaan vullen. “De minister voor gezondheidszorg gelooft heel erg in alle technologische ontwikkelingen.” Er bestaan gezelschapsrobots die ook voor oudere mensen ingezet zouden kunnen worden. “Daar zijn ze mee aan het experimenteren en het is nu natuurlijk nog iets voor de toekomst, maar we zijn als volk ernstig aan het vergrijzen. Het is wel heel belangrijk dat we hier nu oplossingen voor verzinnen, want voor de generaties na mij is er echt bijna niemand meer om aan het bed te helpen. We moeten technologische vernieuwingen maken en daar hebben we IT’ers voor nodig.”
IT is een belangrijke beroepsgroep, omdat je het ook in alle andere sectoren terugvindt. “Er zitten overal IT’ers. Bij zorginstellingen, bij bedrijven, bij UWV zelf. Door digitalisering verdwijnen er ook banen en komen er nieuwe bij. Overal zijn de IT’ers nodig en schaars. Wat dat betreft is het gewoon een hele belangrijke sector om mensen in op te leiden. Ik hoop dat de werkgevers in de IT meer open gaan staan voor mensen met een andersoortige achtergrond.”
Een conservatieve sector
Aan de ene kant maakt de huidige arbeidsmarkt het werk van UWV en loopbaanprofessionals makkelijk. “Iemand komt in de WW en wordt onmiddellijk door ons getorpedeerd met allerlei vacatures en mogelijkheden. Als het goed gaat, zijn ze dus ook weer heel snel uit de WW. Helaas zijn er ook mensen die in de WW komen en voor wie het zelfs in deze arbeidsmarkt echt moeilijk is om een baan te vinden. Opleidingsniveau speelt dan mee. Als de taalvaardigheid niet zo groot is, wordt het nog lastiger. Voor mensen die wat ouder zijn is het nog het moeilijkst. Mensen van 50 plus, maar zeker 60 plus kunnen het echt wel heel erg lastig hebben om aan de slag te komen.”
“Wij willen oudere mensen heel graag stimuleren naar de IT, maar anders dan je zou vermoeden, blijkt in de praktijk dat de IT een behoorlijk conservatieve sector is. Zeker als het gaat om zij-instroomtrajecten. Waar wij bijvoorbeeld bij transport, logistiek, techniek en in de energietransitie vrij makkelijk mensen van wat hogere leeftijden in een zij-instroomtraject met baangarantie krijgen, is dat bij de IT echt jarenlang bijna niet aan de orde geweest. We zien nu een kleine kentering, mede door de successen van Techgrounds. De sector zelf is niet echt makkelijk als het gaat om anders kijken naar talent en openstaan voor mensen met een hogere leeftijd. Bepaalde eisen van diploma’s en ervaring loslaten, daar heeft deze sector ook veel moeite mee en juist daar vallen enorme winsten te behalen voor IT-werkgevers.”
Oudere werknemers hebben veel voordelen. Ze nemen waardevolle softskills en ervaringen mee. Ook zijn ze vaker loyaal aan de werkgever en hebben ze minder behoefte aan de spanning van jobhoppen. Ze gaan niet meer met zwangerschaps- en ouderschapsverlof en hoeven niet op het laatste moment vrij te nemen als de kinderen ziek zijn, omdat die groot genoeg zijn om voor zichzelf te zorgen. In de afgelopen 2 jaar, als er een geval van covid in de klas is, werden alle kinderen naar huis gestuurd en moesten de ouders dat opvangen. Remote werken biedt veel voordelen, maar is in de praktijk best lastig als er verveelde kleuters door het huis stuiteren.
Omscholing naar IT via UWV
“Als een cliënt geïnteresseerd is in IT, kan dat in een gesprek met de adviseur werk van UWV aangegeven worden. We proberen altijd maatwerk aan te bieden en mensen bepalen zelf waar ze behoefte aan hebben. De vraag van de adviseur werk is altijd: ‘Hoe kan ik jou helpen om die volgende stap in jouw nieuwe carrière te zetten?’ We willen mensen natuurlijk zo snel mogelijk uit die uitkering, maar het is bijna net zo belangrijk dat ze een duurzame carrière vinden. Een beroep vinden waar ze blij mee zijn en indien gewenst in door kunnen blijven groeien.”
UWV maakt afspraken met opleiders. Er wordt zorgvuldig bekeken of een opleider kwalitatief dermate hoogstaand is, dat er door UWV geaccrediteerd kan worden. Als iemand met een uitkering een bepaalde opleiding wil volgen en al een werkgever heeft of de kans heel groot is dat er na de opleiding een werkgever klaarstaat, dan kan dat aangevraagd worden. “Het kan ook dat we met een werkgever een arrangement afspreken. Als een werkgever 10 of 20 mensen nodig heeft, gaan wij klasjes bij elkaar zoeken. Dan wordt er altijd gekeken of we dat met de inzet van onze middelen doen, of er andere financiering beschikbaar is. De mogelijkheden zijn vaak afhankelijk van de achtergrond van mensen. Iemand uit de WW heeft alleen het WW-potje of het potje van de sector ter beschikking. Iemand met een arbeidsbeperking kan veel meer financiële mogelijkheden ingezet te krijgen. Sinds twee jaar hebben we ook regionale mobiliteitsteams. Daar zijn de mogelijkheden nog wat ruimer om financiële middelen in te zetten.
Regionale Mobiliteitsteams
“RMT staat voor regionale mobiliteitsteam. Die zijn 1,5 jaar geleden opgericht in de tijd van corona. In het begin van corona zeiden ze: ‘Dit gaat heel groot worden en er komen heel veel ontslagen. We moeten de krachten bundelen, publieke en private partijen in elke arbeidsmarkt en regio bij elkaar zetten en zorgen dat we mensen zo snel en soepel mogelijk van werk naar werk begeleiden.’ En vooral voorkomen dat ze in een uitkering komen.”
“In de RMT’s heeft elke partij die daar samenwerkt zijn eigen budget meegenomen. SZW (ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, red.) zei: ‘Jullie kunnen in elke regio extra mensen aannemen om dit vorm te geven.’ Vervolgens zaten daar UWV, gemeenten, werknemersverenigingen en ook bijvoorbeeld uitzenders in. Die hadden allemaal hun eigen middelen en hun eigen instrument om in te zetten en in het kader van de RMT ’s mocht dat opeens ook. Toen was het ineens niet meer belangrijk of iemand een uitkering bij UWV, een uitkering van de gemeente of helemaal geen uitkering had. Alle instrumenten en middelen van allemaal zijn gekoppeld.
Normaal gesproken hebben we het best ingewikkeld geregeld in dit land en als je van UWV een uitkering hebt, dan kom je alleen in aanmerking voor UWV-middelen en -ondersteuning. Heb je van de gemeente een uitkering, dan kom je alleen in aanmerking voor gemeentemiddelen en -ondersteuning. Dat werd allemaal op één hoop gegooid en dat zijn de RMT-budgetten. Dat is dus “ontschot”, drempelloos. Zowel voor mensen die zonder werk zitten als voor mensen die nog wel aan het werk zijn en een overstap willen maken naar een andere sector. Of die zeggen van nou, mijn contract loopt binnenkort af of ze gaan me ontslaan.
We zijn erg blij met de RMT ‘s, want we vinden dat het door de RMT ’s een stuk simpeler gemaakt wordt voor burgers en bedrijven in dit land. Anders moet je na gaan denken waar iemand een uitkering of inkomen vandaan krijgt, maar dat moet eigenlijk helemaal niet de vraag zijn. We willen het RMT doorontwikkelen naar regionale werkcentra, RWC’s. Alle partijen die samenwerken en waarin we in principe gewoon alle dienstverlening kunnen bieden. Persoonlijk op maat voor wat iemand nodig heeft. Dat vraagt nog heel veel, dus we zijn daarover in gesprek met het ministerie, want die moeten daar natuurlijk groen licht voor geven. Het is best een grote verandering, maar zowel wij als de gemeente en de werknemersverenigingen willen er wel voor gaan.
UWV & Techgrounds
Techgrounds is een initiatief van private partijen, gekoppeld met publieke samenwerking. Het doel is potentiële omscholers gratis laten zien wat IT is met de Techgrounds Guide. Geïnteresseerden kunnen vervolgens eventueel met oriëntatieprogramma Pathways ervaren welk IT-beroep hen het meest ligt en welke IT-opleider het best bij hun behoefte past. Techgrounds Academy is scholingspartner van UWV en via deze weg kunnen er vijf verschillende opleidingen aangeboden worden aan werkzoekenden. De opleidingen komen met een baangarantie, worden betaald door de toekomstige werkgevers en kunnen gevolgd worden met behoud van uitkering.
“Via ons netwerk van 35 arbeidsmarktregio’s geven wij daar bekendheid aan en op zo’n manier proberen we om mensen naar boven te halen, die geschikt zijn voor IT.” Een onhandige factor is dat weinig mensen weten wat IT is, welke 151 IT-banen bestaan en welke mensen geschikt zijn voor die banen. “Sectoren zoals de zorg, transport en het onderwijs hebben daar minder last van. De meeste mensen hebben wel een kloppend beeld van wat je bijvoorbeeld voor werk kunt doen in een verzorgingshuis. Bij IT is dat veel minder en het stukje oriëntatie wat Techgrounds biedt met het oriëntatieprogramma Pathways is verschrikkelijk belangrijk, maar past helaas niet binnen de bestaande wet- en regelgeving. Wij zijn best een bureaucratische administratieve organisatie, terwijl het heel erg belangrijk is om mensen die uit een andere sector komen, een beetje te laten proeven wat IT eigenlijk is. ‘Als ik naar deze sector ga, wat past dan het beste bij me. Wat is het überhaupt?’ Wij zouden dat het liefst zelf aan kunnen bieden en dan voor alle sectoren.”
“Dankzij de RMT-constructie kunnen we vaak wel de mogelijkheid en de financiering vinden om die 2,5 week Pathways oriëntatie te betalen, maar helaas vallen sommige mensen net buiten de boot. Dat we het dan niet voor hen kunnen betalen heeft gewoon te maken met wet- en regelgeving waar we aan gebonden zijn. Dit is wel een van de punten die wij ook bij onze opdrachtgever, dat is het ministerie, signaleren.”
Wat Betsie betreft is de samenwerking met Techgrounds een succesvolle.
“Het is gewoon heel erg fijn om de mogelijkheid te hebben om mensen te kunnen laten oriënteren en op te leiden met de zekerheid dat ze daarna duurzaam werk hebben. Dat koesteren we. Ik heb begrepen dat ons partnership binnenkort officieel wordt door het tekenen van een samenwerkingsovereenkomst. Daarmee worden het aanbod van Techgrounds en de onderlinge afspraken toegankelijk voor iedere arbeidsmarktregio in het land. We vinden elkaar in gelijksoortige insteek en doelen. We kijken naar het talent. We doen iets extra’s voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Niet dat de samenwerking daardoor anders wordt, maar het is wel een intentie die je met elkaar uitspreekt. Van: wij spreken dezelfde taal.”
